Strange Fruit

Billie Holiday

Ik heb altijd gedacht dat de tekst van Strange Fruit geschreven was door Billie Holiday. Nu ja, ik heb er eigenlijk nooit over nagedacht en het nooit gecheckt. Het was altijd zò haar nummer dat het eigenlijk niet anders kon. Vandaag heb ik op de Engelstalige Wikipedia meer gelezen over het ontstaan van het lied. 
Maar laat ik eerst iets opschrijven over mijn eigen geschiedenis met dit mooiste jazznummer aller tijden. 

Ik leerde Strange Fruit kennen via de biografische film Lady Sings the Blues van Sidney J. Fury (1972). De naam en sommige muziek van Billie Holiday moet ik toen al gekend hebben, want ik kan me nog goed herinneren dat de keuze voor Diana Ross als hoofdrolspeelsters me in het geheel niet beviel. 
In die tijd namelijk was je van de blues of van de soul, en ik koos voor de blues. Soul was mij te zeer dansmuziek, en tja, ik was (en ben) nogal een houten klaas. Verder was ik in die tijd vrij veelvuldig stoned, en daar paste -vond ik- de blues ook beter bij. Dat Billie Holiday intussen een jazz-zangeres was, kon ik -niet helemaal ten onrechte- in overeenstemming brengen met mijn muzikale voorkeur omdat de grenzen tussen die twee genres vaak erg vaag waren en zijn. Dat datzelfde ook gold voor de grens tussen soul en jazz en soul en blues wilde ik toen niet weten. 

Platenhoes Lady Sings the Blues

Diana Ross was een souldiva (die ook nog eens lullig deed tegen de andere Supremes geloof ik). En ze had dat rottige lachje, dat een beetje gepijnigde trekje rondom haar mond, dat iets hypocriets leek uit te stralen. Nee, Diana Ross was mijn type niet.
Maar de film sprak me aan. Heel erg. Nou was het ook wel een drama van de bovenste plank, maar dat was het leven van Billie Holiday natuurlijk ook. Voorzover we dat kunnen weten uit de door een ghostwriter geschreven autobiografie waarop de film gebaseerd is. 

Na het zien van de film ging ik zo spoedig mogelijk naar een platenzaak en kocht daar de soundtrack van de film en omdat ik gelukkig nog geld over had ook een LP van Billie Holiday. Toen heb ik Billie Holiday en Strange Fruit voor het eerst heel bewust gehoord. Het stoorde me vanaf dat moment enorm dat Strange Fruit niet als laatste nummer op de soundtrack stond, maar ergens middenin. Slotnummer was (meen ik) God Bless the Child. 
Als ik daarna Diana Ross’ songs uit de film nog eens luisterde, sloeg ik Strange Fruit altijd over. Van de overige nummers kon ik nog best genieten. 
Maar vaker en met intens genoegen luisterde ik keer op keer naar de echte Lady Day. Dat was pas echte muziek en de slotschreeuw van Strange Fruit waarmee het album werd afgesloten, snijdt me ook nu nog, keer op keer, door merg en been.

Maar de tekst is dus niet geschreven door Billie Holliday. Ook de muziek is niet van haar hand, ook niet deels, hoewel dat in de bovengenoemde autobiografie wel beweerd wordt. Toen haar werd verweten dat ze in dat boek toch enigszins gelogen had, wierp ze tegen: 
"I ain't never read that book." Wat ik een heel aardige opmerking vind over een autobiografie.

Abel Meeropol en zijn aangenomen zoons

Het lied is geschreven door Abel Meeropol (onder het pseudoniem Lewis Allen, 1903-1986) een joodse dichter, leraar, songwriter en communist, die ook nog eens de stiefvader werd van de zoons van Julius en Ethel Rosenberg (veroordeeld en geëxecuteerd wegens vermeende spionage voor de Sovjet-Unie in 1953). Hierdoor ontvangen de kinderen van de Rosenbergs tot op de dag van vandaag royalties vooronder andere Strange Fuit. Ik vind dat een gegeven van een vreemd soort gerechtigheid.

De lynchpartij van Thomas Shipp en Abram Smith

De tekst verscheen in 1937 als gedicht. In de Engelstalige Wikipedia staat onder het lemma Strange Fruit dat het voor het eerst in The New York Teacher, een vakbondsblad, verscheen. In het artikel over Meeropol wordt The new Masses als plaats van eerste verschijnen genoemd, een ‘marxistische publicatie’. 
Meeropol kwamt tot het schrijven van zijn gedicht door een foto die hij zag van de lynchpartij van Thomas Shipp en Abram Smith op 7 augustus 1930 in het plaatsje Marion in Indiana. Deze twee mannen hadden een dag eerder een blanke man vermoord en (zei men) diens vriendin verkracht. Dat laatste bleek achteraf niet waar. In de nacht na de moord en de arrestatie werden de mannen door een woedende menigte uit de cel gehaald en aan een boom opgehangen. Omdat een van de mannen te zeer tegenstribbelde werd hij nog even losgemaakt zodat men hem de armen kon breken. Er werd een foto gemaakt van de lijken aan de boom en de groep lynchers die tevreden op zijn werk terugkeek. 

Meeropol vroeg een aantal mensen zijn gedicht op muziek te zetten, maar omdat hij niemand kon vinden, deed hij het uiteindelijk maar zelf. Samen met zijn vrouw en de zangeres Laura Duncan voerde hij het op verschillende plaatsen uit, onder andere in Madison Square Garden.

Er bestaan verschillende versies over hoe het lied uiteindelijk bij Billie Holiday terechtkwam. In 1939 voerde ze het voor de eerste keer uit in Cafe Society in Greenwich Village, de eerste nachtclub in New York waar zowel zwart als wit welkom waren.
Billie Holiday vond het eigenlijk een beetje akelig het lied te zingen, ze was bang voor reacties van racistische heethoofden. Ook de eigenaar van de kroeg had bedenkingen en stelde daarom een paar regels op. 
Het moest het laatste nummer van de avond zijn.
Er zou al even tevoren geen drank meer geschonken worden.
Alle lichten zouden uitgaan, behalve een spotlight op het gezicht van Billie Holiday.
Er zou geen toegift zijn.
En tijdens de muzikale intro zou Billie Holiday met gesloten ogen op het toneel staan, als in gebed.

De rest is, zoals je dat dan moet zeggen, geschiedenis. Het nummer werd na wat tegenstribbelingen opgenomen en het werd meer dan een miljoen keer verkocht.
Later nam Billie Holiday nog een tweede versie op. Talloze andere muzikanten volgden haar. Kijk op de wikipediapagina voor de lange, lange lijst. Tussen al die andere versies heb ik er eigenlijk maar een gevonden die in de buurt komt van die van Billie Holiday. dat is die van Nina Simone, ook van haar krijg ik kippenvel.

De overige versies? Ach.
Maar ik ben blij dat ze gemaakt zijn.