15 feb 2014

Gloomy Sunday Revisited

Ik kijk via Youtube regelmatig naar het onvolprezen BBC-programma QI. Gepresenteerd door de nog onvolprezener Stephen Fry.  De afkorting staat voor Quite Interesting, en dat zijn de onderwerpjes waar Fry vragen over stelt en waarop vier wisselende Engelse komieken soms onvoorstelbaar onzinnige antwoorden geven. Er heeft een Nederlandse versie van  bestaan, gepresenteerd door Arthur Japin, maar die heb ik nooit gezien. En ik ga er ook niet naar zoeken. te bang voor teleurstelling. want Nederlandse humor... ?
Nou hadden ze het bij QI eens (2006)  over het liedje Gloomy Sunday.  Dat liedje kende ik in een prachtige uitvoering van Björk. Op Youtube staat het lied bekend als The Hungarian Suicide Song. De titel doet natuurlijk al vermoeden dat het niet echt een vrolijk geheel is. De tekst maakt het allemaal nog erger.   


Gloomy Sunday                                                                                                      Sunday is gloomy, my hours are slumberless                                                                   Dearest, the shadows I live with are numberless                                                               Little white flowers will never awaken you                                                                             Not where the dark coach of sorrow has taken you                                                      Angels have no thought of ever returning you                                                                  Would they be angry if I thought of joining you?

Gloomy Sunday 

Gloomy Sunday, with shadows I spend it all                                                                           My heart and I have decided to end it all                                                                              Soon there'll be prayers and candles are lit, I know                                                               Let them not weep let them know that I'm glad to go                                                         Death is a dream for in death I'm caressing you                                                                With the last breath of my soul I'll be blessing you

Gloomy Sunday                                                                                                        

(Dreaming, I was only dreaming                                                                                                  I awake and I find you asleep in the deep of my heart, here                                          Darling, I hope that my dream hasn’t haunted you                                                               My heart is telling you how much I wanted you
Gloomy Sunday)



Het lied is gecomponeerd in 1933 door Rezső Seress met als titel Vége a világnak (End of the world), met een tekst van László Jávor. Het gaat over een verloren liefde die men hoopt weer te zien in het volgende leven. En dat er dus maar haast achter gezet moet worden met dat volgende leven.  



Zoals je in de clip uit QI kunt horen, kwamen de schrijver van het lied en zijn vriendin weer bij elkaar toen het lied een succes bleek. Maar niet voor lang: zij vergiftigde zichzelf en liet een briefje achter met de tekst: Szomorú vasárnap (Gloomy  Sunday).

Seress was geen vrolijk type. Zijn melancholie en zijn liefde voor Boedapest weerhielden hem ervan naar de USA te gaan toen zijn lied daar beroemd werd. Had hij dat wel gedaan dan was hij in ieder geval aan de armoede ontsnapt door aldaar de royalties op zijn lied te innen. 
Nu bleef hij in Boedapest, en dan vooral in een restaurant waar hij als pianist zijn kostje verdiende. De Engelse Wikipedia geeft een mooie beschrijving van die gelegenheid: This restaurant had a pipe stove at the centre of its dining room, and was remarkably cold for a restaurant. The place was a favourite of prostitutes, musicians, Bohemian spirits and the Jewish working class.(L)

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij (als Jood) als dwangarbeider naar de Oekraïne gedeporteerd. Zijn moeder stierf daar. Hij overleefde en sloot zich aan bij de Communistische Partij. Maar dat verhielp zijn melancholie niet. Hij worstelde nog door tot 1968. Toen sprong hij uit een raam, maar overleefde de val. In het ziekenhuis maakte hij daarna een eind aan zijn leven door zichzelf met een stuk draad te verwurgen. 
De New York Times (13-01-1968) schreef er dit over:
"Rezsoe Seress, whose dirge-like song hit, "Gloomy Sunday" was blamed for touching off a wave of suicides during the nineteen-thirties, has ended his own life as a suicide it was learned today.
Authorities disclosed today that Mr. Seress jumped from a window of his small apartment here last Sunday, shortly after his 69th birthday.
The decade of the nineteen-thirties was marked by severe economic depression and the political upheaval that was to lead to World War II.
The melancholy song written by Mr. Seress, with words by his friend, Ladislas Javor, a poet, declares at its climax, "My heart and I have decided to end it all." It was blamed for a sharp increase in suicides, and Hungarian officials finally prohibited it.
In America, where Paul Robeson introduced an English version, some radio stations and nightclubs forbade its performance. Mr. Seress complained that the success of "Gloomy Sunday" actually increased his unhappiness, because he knew he would never be able to write a second hit. "


Zijn lied was intussen erg beroemd geworden. Nadat het in Hongarije (volgens de legende) een rol had gespeeld bij honderden zelfmoorden, en daarom door de autoriteiten verboden was, reisde het naar de USA. Daar werd het eerst opgenomen door Hal Kemp, maar beroemder werd natuurlijk de versie van Billie Holiday (1941). Maar de lijst van interpretaties is nagenoeg eindeloos.
De tekst was naar het Engels vertaald. Om de impact wat minder groot te maken, had men een derde strofe aan het lied toegevoegd waaruit moest blijken dat het allemaal maar een droom was. 
Maar ook de Europese en Amerikaanse versies zaaiden dood en verderf. In New York vergaste een secretaresse zich en vroeg om Gloomy Sunday voor haar begrafenis. Enige tijd later speelde een 82-jarige man, ook uit New York,  het lied op zijn piano en sprong daarna uit het raam van zijn appartement op de zevende verdieping. En zo ging het maar door.



Allerlei radiozenders deden het lied daarom maar in de ban. Ook de BBC. Pas in 2002 werd die ban opgeheven.
Intussen heb ik een Argentijnse versie gehoord die de moeite waard was. Sarah Vaughn zingt het lied mooi, totdat ook zij besluit aan het geheel een iets opgeruimder einde te moeten geven. Marianne Faithfull, Sinead O’Connor en Elvis Costello hebben zich aan Gloomy Sunday gewaagd. En allerlei Goth- en Emo-achtigen met clips vol donkere blikken, te hoge en te  lieve stemmetjes en een overdreven gladde of bombastische begeleiding. 
Het mooist vind ik nog steeds de uitvoeringen van Björk en Billie Holiday, een relatief nieuwe en een oude liefde. Ze zijn te mooi om me de zelfgekozen dood in te drijven. Daarvoor moet het beduidend slechter worden uitgevoerd.






Wie meer versies van het lied wil horen, verwijs ik naar het Youtube-kanaal van KrysKras666