Winnetou II: rectificatie

Rectificatie

In mijn vorige blog (Winnetou 1) schreef ik dat Winnetou gedood werd door blanken. Nu ik het kon nalezen, bleken het toch indianen te zijn geweest. Verder is Winnetou, terwijl hij te sterven lag bij de Hancockberg, nog gauw even katholiek geworden. Op Winnetous verzoek heft een groep Duitsers die net door de twee helden zijn bevrijd, het Ave Maria aan. Een citaat (Vertaling onder aan de bladzijde):

»Schar-lih, nicht wahr, nun kommen die Worte vom Sterben?«

Ich konnte nicht sprechen. Ich nickte weinend, und die dritte Strophe begann:

»Es will das Licht des Lebens scheiden;
Nun bricht des Todes Nacht herein.
Die Seele will die Schwingen breiten;
Es muss, es muss gestorben sein.
Madonna, ach, in deine Hände
Leg ich mein letztes, heißes Flehn:
Erbitte mir ein gläubig Ende
Und dann ein selig Auferstehn!
Ave, ave Maria!«

Als der letzte Ton verklungen war, wollte er sprechen – es ging nicht mehr. Ich brachte mein Ohr ganz nahe an seinen Mund, und mit der letzten Anstrengung der schwindenden Kräfte flüsterte er:

»Schar-lih, ich glaube an den Heiland. Winnetou ist ein Christ. Lebe wohl!«

Es ging ein konvulsivisches  Zittern durch seinen Körper; ein Blutstrom quoll aus seinem Munde; der Häuptling der Apachen drückte nochmals meine Hände und streckte seine Glieder. Dann lösten sich seine Finger langsam von den meinigen – er war tot!

Crazy Horse Memorial, South Dakota

Op de Karl-May-Wiki is een hele pagina gewijd aan de dood van Winnetou. En ook daar blijkt er enige onduidelijkheid te bestaan aan de etniciteit van de moordenaar van Winnetou. Want in het originele voorwoord van Winnetou 1 schijnt Karl May geschreven te hebben dat een blanke de dader was. Later bleken het de Oglala-Sioux (beter: Oglala-Lakota) te zijn geweest. Deze stam was ook betrokken bij de slag bij Little Big Horn en (voor ons bekender) ze waren de bezetters van Wounded Knee in 1973.

Verder zijn de Oglala bekend omdat het de eerste groep indianen was die tegen het Amerikaanse leger vocht en de enige die ooit een overwinning heeft behaald op dat leger (Red Clouds War, 1866-1868). De bekendste chief is natuurlijk Crazy Horse, waarvan in South Dakota een enorme sculptuur in de maak is. 

De Oglala staan in mijn geheugen als de aartsvijanden van de Apaches, hetgeen me nu nogal vreemd voorkomt, omdat de Oglala in Noord- en Zuid-Dakota woonden en de Apaches in New Mexico. Toch een behoorlijke afstand.

Over de geografie van de plaats waar Winnetou stierf, is meer te vinden op deze geweldige site van Rob van der Bijl & Dick van der Heijden. Met mooie plaatjes uit verschillende stripverhalen die van het verhaal zijn gemaakt.

En dan is er nog een controverse over Winnetou’s dood: werd hij gedoopt of niet?

Karl May in de vertaling van Marion Ames Taggart

In de sterfscène is er geen sprake van. Maar May zelf schijnt er in lezingen wel op gezinspeeld te hebben. Sommige van zijn werken zijn vertaald en op de Amerikaanse markt terecht gekomen. De vertaalster (Marion Ames Taggart, * 7. Mei 1866  † 19. Januari 1945) heeft bij de dood van Winnetou als puntje op de i een nooddoop ingevoegd. ‘In tijden van nood, mag en moet iedereen dopen’, zal ze gedacht hebben: ‘ook ik, als vertaalster van een verhaal van een Duitser over een fictieve Indiaan’. Maar zij had ook de eigenlijke naam van Old Shatterhand  veranderd, hier was niet Charley/Schar-lih/Shar-lih (Karl May, dus) de blanke protagonist, maar ene Jack Hildreth. Enkele van haar ongeautoriseerde en sterk ingekorte vertalingen (uit 1898) kun je nalezen op de site van de Karl-May-Gesellschaft.

In een gesprek over het geloof beloofde Shar-lih zijn vriend dat hij na zijn dood zijn vader, zijn zuster en andere geliefden zou terugzien. Nou ken ik de precieze stand van zaken in de katholieke geloofsleer van die tijd niet, maar ik ben een beetje bang dat Winnetou eenzaam zou zijn geweest in die hemel. Als een nooddoop noodzakelijk was om in de hemel te komen, dan kunnen Winnetous ongedoopte dierbare overledenen daar natuurlijk niet zitten te wachten op de komst van het grote opperhoofd zelf. 

Maar goed, we hoeven ons daar nog even geen zorgen over te maken, want eigenlijk is Winnetou natuurlijk nog niet dood. Karl May kan schrijven wat hij wil. Winnetou woont ergens in de buurt van Parijs. Hij is nu 83 jaar oud en hij heet Pierre Louis Baron de Bris AKA Pierre Brice. Waarover de volgende keer meer.



Vertaling 

»Shar-lih, nu komen de woorden over de dood, nietwaar?«

Ik kon iets zeggen. Ik knikte huilend en de derde strofe begon:

»Es will das Licht des Lebens scheiden;
Nun bricht des Todes Nacht herein.
Die Seele will die Schwingen breiten;
Es muss, es muss gestorben sein.
Madonna, ach, in deine Hände
Leg ich mein letztes, heißes Flehn:
Erbitte mir ein gläubig Ende
Und dann ein selig Auferstehn!
Ave, ave Maria!«

Toen de laatste noot verklonken was, wilde hij spreken - het ging niet meer. Ik hield mijn oor vlak bij zijn mond, en met inspanning van zijn laatste kracht fluisterde hij:

»Shar-lih, ik geloof in de Heiland. Winnetou is een Christen. Vaarwel!«

Een krampachtige siddering ging door zijn lichaam; een straal bloed vloeide uit zijn mond; het opperhoofd der Apachen drukte nog een keer mijn handen en strekte zijn lichaam. Toen lieten zijn vingers de mijne langzaam los - hij was dood!