Davon geht die Welt nicht unter

Bruno Balz (6. Oktober 1902, Berlin; † 14. März 1988,Bad Wiessee)

Als je het lied kunt meezingen ben je zo goed als zeker de middelbare leeftijd gepasseerd. Of je bent homoseksueel. Waarschijnlijk beide.

Het lied werd voor het eerst vertolkt door Zarah Leander in de film Die große Liebe (Rolf Hansen, 1942). In die film treedt Zarah op voor een zaal op rechte stoelen

keurig in het gelid zittende soldaten van Wehrmacht en SS. Een aantal gewond en met grote witte verbanden om hoofd of arm. Natuurlijk weet Zarah met haar donkere stem de zaal zo te bespelen dat de stoere mannen halverwege het twee minuten en achtentwintig seconden durende liedje uitbundig zitten te Schunkeln: ze slaan de armen in elkaar en bewegen (ritmisch) van links naar rechts. Het begint allemaal met een gemiddelde Wehrmachtsoldaat die zijn buurman aanstoot en hem vrij dwingend uitnodigt mee te doen. Waarschijnlijk kennen de twee soldaten elkaar en zijn ze gewond geraakt tijdens dezelfde slag (ergens diep in Rusland), want ik vermoed dat het lintje dat beiden tussen de knopen van hun uniform dragen het Verwundetenabzeichen is. Helden waren het, en mannen.

Dat was Bruno Balz niet, althans niet in de optiek van de schunkelnde meute. Bruno Balz namelijk was homoseksueel en dus in die tijd en in Duitsland en verre omstreken niet zeker van zijn leven. Hij had geluk, want hij was goed met woorden. Hij schreef teksten bij Schlager die meestal geschreven werden door Michael Jary.
Al in 1936 werd hij voor de eerste keer gearresteerd, maar na een paar maanden onder voorwaarden vrijgelaten (zijn naam en zijn foto mochten niet meer gepubliceerd worden en hij moest trouwen met ene Selma). In 1941 werd hij opnieuw opgepakt door de Gestapo nadat hij op heterdaad betrapt was met een jonge man. Een aantal dagen werd hij gevangen gehouden en gemarteld in het Gestapo hoofdkwartier aan de Prinz Albrechtstraße. De volgende stap zou een concentratiekamp zijn.


Gelukkig wist Michael Jary Joseph Goebbels te overtuigen van de onmisbaarheid van Balz bij de totstandkoming van Die große Liebe en hij werd
vrijgelaten. Over wat precies gebeurde, bestaan

twee versies. Sommigen zeggen dat hij de tekst van Davon geht die Welt nicht unter schreef tijdens zijn gevangenschap, in de Prinz Albrechtstraße dus, anderen zeggen dat hij hem de dag na zijn vrijlating schreef.
Ik ga dat niet precies uitzoeken, want ik wil kunnen blijven vasthouden aan de eerste versie. Hooguit wil ik zwichten voor een versie waarin hij de tekst tussen de verschillende martelingen door in zijn hoofd creëerde en hem naderhand, waarschijnlijk ten huize van de componist, op papier zette. In diezelfde periode schreef hij trouwens ook nog de tekst voor Ich weiß, es wird einmal ein Wunder gescheh’n uit dezelfde film. De film werd een groot succes.
Na de oorlog werd hij gearresteerd door de Amerikanen: hij had tenslotte meegewerkt aan allerlei Nazi-propaganda. Pas nadat hij verteld had over zijn homoseksualiteit en zijn gedwongen huwelijk werd hij (na een jaar) vrijgelaten.
Nog jarenlang had hij allerlei problemen, vooral omdat de zgn. Schwulengesetze in de door de Nazi’s aangescherpte vorm nog tot 1969 van kracht bleven.
In 1968 werd nog een keer een van zijn teksten ‘wereldberoemd’. In dat jaar zong een elfjarig knaapje uit Bleyerheide namelijk over zijn Mama. Van de opbrengst van dat lied liet Bruno Balz een SOS-Kinderdorp bouwen.
Hij stierf in 1988. Maar omdat hij in zijn testament had vastgelegd dat pas tien jaar na zijn dood weer over hem gepraat mocht worden, kon zijn levensgezel Jürgen Draeger pas in 1998 beginnen Balz zijn verleden terug te geven.