Een plek

Drie foto’s bij dit blog. Genomen vanaf ongeveer hetzelfde standpunt. Tussen de eerste en tweede ligt een periode van 65 jaar. De eerste is gemaakt op 17 september 1944 de tweede (Google Street View) in augustus 2009. De derde is geknipt uit een reportage van L1, een regionale tv-zender uit 2012.  De naam van de fotograaf van de eerste heb ik (nog) niet ontdekt, maar het is een foto uit het archief van Rijckheyt (centrum voor regionale geschiedenis).  Ik ken die foto al jaren: ooit eens gezien in een of ander herinneringsartikel of boek over de bevrijding van mijn geboortestad Heerlen.

Op de foto, genomen in zuidelijke richting vanaf de hoek Heerlerbaan/ A Gen Giezen, zien we hoe Amerikaanse soldaten een aantal Duitse krijgsgevangenen wegvoeren. De Amerikanen hebben helmen op hun hoofd, de Duitsers hun handen. Op de voorgrond staat een jongetje van een jaar of tien met zijn handen in zijn zakken geboeid toe te kijken. Aan de overkant van de straat (de weg tussen Heerlen en Aachen) zien we vaag een vrouw in een wit schort, die gehaast naderbij komt. Het zou me niet verbazen als dat de moeder is van het jongetje, die haar zoontje bozigbang toeroept dat hij moet komen, daar weg moet in ieder geval. Want zij weet dat het gevaarlijk is op plaatsen waar geschiedenis passeert.  Het jongetje vindt het allemaal spannend. Hij is niet bang, want eindelijk zijn ze gekomen, de bevrijders die hem al zolang beloofd waren. Die zouden hem niks doen. En trouwens, hij was er niet alleen. Links van hem zien we nog net de rechterarm en een half been van zijn vriend of broer. Toen de schoten van iets verder weg leken te komen, waren ze hun ouderlijk huis ontvlucht: dit moesten ze zien, zo’n kans kregen ze nooit meer.

Verder is er nog één burger te zien op de foto. Tussen de hoofden van twee soldaten zien we nog net het minieme silhouet van de boer die bij de boerderij hoort waarvan we de witte zijkant zien.

Tweehonderd meter verderop ben ik geboren. Voor het tweede witte huis ligt aan de rechterkant de Ridderweg waarin mijn moeder enkele uren voordat deze foto is genomen de eerste Amerikaanse tanks zag aankomen: de berg af vanaf de vroedvrouwenschool. Ook mijn vader heeft die tanks gezien, want hij woonde naast mijn moeder. Misschien hebben ze elkaar omhelsd bij die gelegenheid, maar het zal een heel andere omhelzing zijn geweest dan die van enkele jaren later. In 1944 was mijn vader 22, mijn moeder 11.

Zomaar een foto uit oorlogstijd. Voor mij speciaal omdat ik de plek ken, herken aan gebouwen en bomen die er ook in mijn jeugd nog stonden. Ook nu zijn nog een aantal huizen herkenbaar. De witte boerderij is er niet meer: daar is nu een vestiging van Kwik-Fit. Ik weet nog wat voor zaken er gevestigd waren in de winkels aan de overkant van de straat: snoep, een stomerij die ook ijs verkocht, een fietsreparatie en-handel.  Een plek die al die tijd niet in het nieuws is geweest, ook toen niet. De foto heeft waarschijnlijk jarenlang in een oud album of in een schoenendoos herinnerd aan een korte episode die voor de direct betrokkenen ingrijpend was, maar die in het geheel van de wereldgeschiedenis nauwelijks een rol heeft gespeeld. De meeste personen op de foto zullen inmiddels niet meer leven. Het jongetje misschien nog wel, dan is hij acht- of negenenzeventig. Mijn moeder wordt binnenkort tachtig. Mijn vader is op 26 maart 1986 gestorven. De foto is ouder dan hij ooit is geworden. Maar foto’s vieren geen verjaardagen.

Pas in 2012 haalde de plek het (regionale) nieuws. In een van de panden waar op de oudste foto de moeder te zien is, is (of was) een coffeeshop gevestigd: Brothers. Voor die zaak schoot op 26 maart 2012 de ene Duitser een andere neer.